بیت کوین به دلیل مکانیزم اثبات کار و عملیات ماینینگ خود یکی از مصرف‌کننده‌های بزرگ انرژی در دنیاست. به طوری که مصرف برق صنعت ماینینگ از مصرف برق آرژانتین هم بیشتر است. در کشور ما هم به دلیل ارزان بودن برق، ماینرهای زیادی بصورت غیرمجاز فعالیت می‌کنند. اما آیا این اتهام که بیت کوین عامل اصلی قطعی برق در کشور است حقیقت دارد؟
چرا ماینینگ برق زیادی مصرف می‌کند؟
از لحاظ تئوری، به نظر نمی‌رسد بیت کوین به مقادیر زیادی برق نیاز داشته باشد. تمام کاری که برای خرید و فروش بیت کوین باید انجام دهید، چند کلیک ساده است. ما ده‌ها سال است از فناوری‌هایی که کارهای مشابه را برای انواع تراکنش‌های دیجیتال انجام می‌دهند، استفاده می‌کنیم و هیچ مشکلی وجود ندارد.
اما این ساختار غیرمتمرکز بیت کوین است که منجر به مصرف برق بالا و ردپای کربنی عظیم آن می‌شود. برای تأیید تراکنش‌ها، بیت کوین نیازمند آن است که چندین کامپیوتر مسائل ریاضی با پیچیدگی بالا را حل کنند. به این فرایند، مکانیزم اجماع اثبات کار (Proof of Work) می‌گویند. اثبات کار بسیار انرژی‌برتر از آن چیزی است که بسیاری از مردم تصور می‌کنند.
برای مقایسه بد نیست بدانید که تراکنش هر یک واحد بیت کوین، 1171.95 کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند در صورتی که این رقم برای 100 هزار تراکنش ویزا، فقط 148.63 کیلووات ساعت است.
پاول برودی، رهبر جهانی بلاک چین در شرکت ای‌وای (EY)، می‌گوید: «در مورد بیت کوین، این کار با برگزاری مسابقه‌ای توسط بسیاری از رقبای مختلف انجام می‌شود تا ببینند چقدر سریع می‌توانند تراکنش‌ها را بسته‌بندی کرده و یک مسئله‌ی ریاضی کوچک را حل کنند.»
ماینری که سریع‌تر از همه معادله‌ی ریاضی را تکمیل کند، نه تنها تراکنش را تأیید می‌کند، بلکه در ازای زحمت خود، پاداش کوچکی به صورت بیت کوین دریافت می‌کند.
برای پاسخ به سوال اصلی این بخش، چند دلیل اصلی وجود دارد.
اولین دلیل، فعالیت شبانه‌روزی و ماهیت سخت‌افزاری فرآیند ماینینگ است. کارت‌های گرافیک یا دستگاه‌های اختصاصی (ASIC) باید ۲۴ ساعته با حداکثر توان کار کرده تا مسائل پیچیده‌ی ریاضی را حل کنند. مصرف برق یک ریگ معمولی می‌تواند به ۱۰۰۰ وات برسد، که معادل مصرف یک کولر گازی کوچک است.
دومین عامل در افزایش شدید مصرف برق، مقیاس عملیات است. مزارع بزرگ ماینینگ، صدها یا حتی هزاران دستگاه استخراج را در یک مکان متمرکز می‌کنند؛ برای مثال، برخی مراکز در جهان بیش از ۵۰،۰۰۰ ریگ دارند. این تجمع سخت‌افزارها، تقاضای برق را از یک مصرف خانگی به یک مصرف صنعتی بسیار بزرگ تبدیل می‌کند.
در نهایت، چالش مدیریت گرما، مصرف انرژی را دوچندان می‌کند. فعالیت مداوم این حجم از دستگاه، گرمای بسیار زیادی تولید می‌کند. برای جلوگیری از آسیب دیدن و ذوب شدن سخت‌افزار، باید محیط را دائماً خنک نگه داشت. به همین دلیل، علاوه بر برق مصرفی خود دستگاه‌ها، نیاز به مصرف قابل توجهی برق برای سیستم‌های تهویه و خنک‌کننده نیز به وجود می‌آید.
چند درصد از بیت کوین جهان در ایران تولید می‌شود؟
به دلیل استفاده‌ی گسترده از فیلترشکن توسط ماینرهای ایرانی، سهم ایران در فرآیند استخراج بیت کوین یا هش ریت نامشخص و مبهم باقی مانده است. روش‌های معمول برآورد، مانند بررسی آی‌پی‌های متصل به استخرهای استخراج، در ایران کارایی لازم را ندارند.
با این حال، در پی اختلال اینترنت در ایران در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۴۰۴، ریزش قابل توجهی در هش ریت کل شبکه‌ی بیت کوین رخ داد. برخی ادعا کردند که این کاهش حدود ۲۰ درصدی، تماماً ناشی از قطع فعالیت ماینرهای ایرانی بوده است.
بررسی‌های منطقی‌تر نشان می‌دهد که نوسانات بزرگ در هش ریت شبکه‌ی بیت کوین امری عادی است و کاهش ۲۰ درصدی را نمی‌توان به طور کامل به ایران نسبت داد. همچنین، نمودارهای تحلیلی حاکی از آن است که بخش عمده‌ای از این ریزش مربوط به استخرهای استخراج بزرگ در مناطق دیگر جهان، مانند استخر Foundry آمریکا، بوده است.
به طور کلی، اکثریت تحلیل‌گران سهم جهانی ایران از استخراج بیت کوین را 5 درصد می‌دانند.
ماینینگ چقدر برق مصرف می‌کند؟
تخمین دقیق مصرف برق ماینینگ بیت کوین دشوار است و آمارها مدام تغییر می‌کنند. با این حال، میانگینی از آمارهای سپتامبر 2025 نشان می‌دهد که مصرف سالانه‌ی برق برای این فرآیند حدود ۱۹۴ تراوات ساعت (TWh) خواهد بود. این رقم یعنی در هر ساعت 22146 مگاوات برق برای ماینینگ بیت کوین مصرف می‌شود.
ارتباط بیت کوین و قطعی برق در ایران
شکاف بزرگ میان ظرفیت اسمی و واقعی تولید برق در ایران، مسئله‌ای جدی در زیرساخت‌های انرژی کشور است. با وجود ظرفیت اسمی حدود ۹۲ هزار مگاوات، توان تولید واقعی به کمتر از ۶۵ هزار مگاوات می‌رسد. این اختلاف ۲۷ هزار مگاواتی، که ریشه اصلی کمبود و قطعی‌های برق است، نشان می‌دهد که مشکل از اساس، به ضعف شبکه و زیرساخت‌ها برمی‌گردد نه صرفاً به افزایش تقاضا در یک بخش خاص.
با توجه به مصرف جهانی 22146 مگاواتی برق برای ماینینگ و سهم حدود ۵ درصدی ایران از کل این صنعت در سطح جهانی، یعنی حدود 1100 مگاوات ساعت برق برای استخراج بیت کوین در ایران مصرف می‌شود. 1100 مگاوات ساعت یعنی 1.2 درصد از ظرفیت اسمی و 1.69 درصد از ظرفیت واقعی تولید برق در ایران. در نتیجه این بخش نمی‌تواند عامل اصلی ایجاد بحران‌های مکرر خاموشی در کشور باشد.
تمرکز بیش از حد بر سهم اندک صنعت ماینینگ، یک اشتباه تحلیلی است و توجه عمومی را از ریشه‌های اصلی بحران برق منحرف می‌کند. مشکلات اساسی از جمله فرسودگی نیروگاه‌ها، اتلاف در شبکه انتقال و عدم سرمایه‌گذاری کافی، عوامل کلیدی هستند که باعث می‌شوند توان تولیدی کشور در زمان اوج مصرف به شدت کاهش یابد و به خاموشی‌های گسترده منجر شود.
بنابراین، برای رفع مشکل قطعی برق، رویکرد مؤثرتر، اصلاح زیرساخت‌های فرسوده و افزایش واقعی ظرفیت تولید است. استفاده از صنعت ماینینگ به عنوان «مقصر اصلی» یک ساده‌انگاری است که واقعیت‌های پیچیده مدیریت انرژی را نادیده می‌گیرد و مانع از اجرای راهکارهای ساختاری و بلندمدت برای بهبود پایداری شبکه برق کشور می‌شود.
آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟
پاسخ به این پرسش که آیا بیت کوین در ایران قانونی است یا خیر، کمی ظریف است و به نوع فعالیت شما بستگی دارد. به طور خلاصه، استخراج این رمز ارز با مجوزهای لازم مجاز بوده اما استفاده از آن به عنوان ابزار پرداخت رسمی ممنوع است. این تمایز قانونی، بسیاری از کاربران و سرمایه‌گذاران را سردرگم کرده و نیازمند شفاف‌سازی بیشتر است.
در خصوص فعالیت ماینینگ، قوانین مشخصی وضع شده است. ماینینگ تحت نظارت نهادهای دولتی و پس از اخذ مجوزهای لازم، مانند یک فعالیت صنعتی یا تولیدی به رسمیت شناخته می‌شود. در این حالت، ماینرها باید از تعرفه‌ی برق مخصوص خود استفاده کنند. اما استخراج بدون مجوز و به خصوص با استفاده از برق خانگی، تخلف محسوب شده و فرد را مستوجب جریمه می‌کند.
اما حوزه‌ی خرید و فروش بیت کوین و سایر رمزارزها وضعیت متفاوتی دارد. فعالیت در بازارهای مبادلاتی و انجام معاملات ارزی توسط افراد، غیرقانونی تلقی نمی‌شود. شاهد این ادعا، فعالیت پرشمار و قانونی چندین صرافی ارز دیجیتال ایرانی است که تحت پلتفرم‌های داخلی، خدمات خود را به کاربران ارائه می‌دهند و نشان از پذیرش ضمنی این نوع معاملات دارند.
در مجموع، می‌توان گفت که دولت در تلاش است تا با قانون‌گذاری، این فناوری را مدیریت کند. در حالی که ماینینگ به یک صنعت ضابطه‌مند تبدیل شده، خرید و فروش آن در پلتفرم‌های داخلی مجاز است.
ایران، ارزان‌ترین کشور برای ماینرها
یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های ایران برای استخراج‌کنندگان بیت کوین، نرخ بسیار ارزان انرژی است. با تعرفه‌ی برق یارانه‌ای حدود ۲۷۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت، ایران عملاً ارزان‌ترین برق جهان را در اختیار ماینرها قرار می‌دهد. این امتیاز رقابتی، سودآوری ماینینگ را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و آن را به بهشتی برای ماینرها تبدیل کرده است.
این اختلاف فاحش در هزینه‌ها، سودهای کلانی را برای ماینرها به ارمغان می‌آورد. به عنوان مثال، در حالی که استخراج یک بیت کوین با مصرف ۱۴۳ مگاوات‌ساعت با تعرفه‌ی صنعتی حدود ۳۶۱ میلیون تومان هزینه دارد، قیمت فروش آن در بازار جهانی بالغ بر 13.8 میلیارد تومان است. این حاشیه‌ی سود گسترده، بازگشت سرمایه را برای دستگاه‌های پیشرفته به کمتر از یک سال می‌رساند.
با این حال، سود اصلی اغلب به جیب مزارع بزرگ ماینینگ سرازیر می‌شود. این مزارع با دسترسی به برق یارانه‌ای و مقیاس عملیاتی بزرگ، بیشترین سود را درو می‌کنند. در مقابل، بسیاری از ماینرهای خانگی که با سرمایه‌های کوچک وارد این عرصه شده‌اند، سهم بسیار کمتری از این منافع عظیم مالی می‌برند.
تجربیات جهانی نشان می‌دهد که ماینینگ می‌تواند محرک توسعه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر باشد. در کشورهای دیگر، مراکز استخراج بزرگ با احداث مزارع خورشیدی و بادی، نیاز خود را تأمین می‌کنند. انجمن بلاک چین ایران نیز همین راهکار را پیشنهاد کرده است. این مدل می‌تواند فشار روی شبکه‌ی ملی برق را کاهش دهد و همزمان، درآمد دلاری و اشتغال‌زایی به همراه داشته باشد.
برخوردهای صرفاً سخت‌گیرانه، مانند قطع برق ماینرهای مجاز، فرصت‌های اقتصادی را از بین می‌برد. راهکار بلندمدت و هوشمند، وضع تعرفه‌های پلکانی، استفاده از تایمرهای هوشمند در ساعات غیرپیک و تشویق هدفمند به استفاده از انرژی‌های سبز است. این تدابیر می‌توانند تعادلی میان تأمین انرژی ملی و توسعه‌ی این صنعت پربازده ایجاد کنند.
آیا ماینینگ بیت کوین در ایران عامل اصلی قطعی برق است؟
خیر، آمارها نشان می‌دهند که مصرف برق کل صنعت ماینینگ در ایران کمتر از 5 درصد تولید داخلی است. عامل اصلی، شکاف ۲۷ هزار مگاواتی بین ظرفیت اسمی و واقعی تولید برق است.
چرا تمرکز زیادی روی ماینرها به عنوان مقصر وجود دارد؟
تمرکز بر ماینرها توجه عمومی را از مشکلات ریشه‌ای‌تر زیرساخت‌های برق منحرف می‌کند. فرسودگی نیروگاه‌ها و اتلاف در شبکه، دلایل اصلی کمبود برق در زمان اوج مصرف هستند.
راهکار اصلی برای حل مشکل قطعی برق چیست؟
راهکار اصلی، اصلاح ساختاری و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی است. باید شکاف میان ظرفیت اسمی و واقعی تولید برق کاهش یابد تا پایداری شبکه تضمین شود.
بحران قطعی برق در ایران بیش از آن‌که ناشی از مصرف ماینینگ بیت کوین باشد، ریشه در فرسودگی زیرساخت‌ها دارد. شکاف ۲۷ هزار مگاواتی بین ظرفیت اسمی و واقعی تولید، نشان می‌دهد که مشکل اصلی، ضعف شبکه است. تمرکز بر این صنعت کوچک، توجه را از مدیریت ناکارآمد و نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری برای اصلاح زیرساخت‌ها منحرف می‌کند.
با این حال، به دلیل قیمت بسیار ارزان و یارانه‌ای برق در ایران، این کشور به بهشتی پرسود برای ماینرها تبدیل شده است، به‌خصوص برای مزارع بزرگ که بیشترین سود را می‌برند. سیاست‌گذاری هوشمند به جای برخورد شدید، می‌تواند این صنعت را از تهدید به یک فرصت اقتصادی تبدیل کند؛ از جمله با وضع تعرفه‌های پلکانی و تشویق هدفمند ماینرها به احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر.
