ویکی‌پدیا با کاهش بازدید مواجه شده است؛ آیا هوش مصنوعی تهدیدی برای دانش آزاد است؟
کاهش بازدید ویکی‌پدیا؛ نقش هوش مصنوعی در این روند
در سال‌های اخیر، ویکی‌پدیا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع دانش آزاد در اینترنت شناخته می‌شود. اما طبق آمارهای جدید، این دانشنامه آنلاین با کاهش قابل توجهی در میزان بازدید مواجه شده است. بر اساس داده‌های منتشر شده، ترافیک ویکی‌پدیا در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل حدود ۴ درصد کاهش یافته است. این کاهش در حالی رخ داده که استفاده از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی مانند ChatGPT و Google Gemini به شدت افزایش یافته است. بسیاری از کاربران اکنون به جای مراجعه مستقیم به ویکی‌پدیا، پاسخ سوالات خود را از این مدل‌های هوش مصنوعی دریافت می‌کنند.
هوش مصنوعی چگونه بر ویکی‌پدیا تاثیر گذاشته است؟
مدل‌های هوش مصنوعی مانند ChatGPT، Google Gemini و Microsoft Copilot با استفاده از داده‌های عظیم اینترنت، از جمله مقالات ویکی‌پدیا، به کاربران پاسخ می‌دهند. این ابزارها با ارائه پاسخ‌های سریع و خلاصه، نیاز به مراجعه مستقیم به منابع اصلی را کاهش داده‌اند. به عنوان مثال، اگر کاربری در مورد یک موضوع خاص سوالی داشته باشد، کافی است آن را در ChatGPT یا Gemini وارد کند تا در چند ثانیه پاسخ خود را دریافت کند. این در حالی است که پیش از این، کاربران برای یافتن پاسخ باید وارد ویکی‌پدیا می‌شدند و مقاله مربوطه را مطالعه می‌کردند.
آمار و ارقام کاهش بازدید ویکی‌پدیا
طبق گزارش Similarweb، بازدید ماهانه ویکی‌پدیا در ژانویه ۲۰۲۴ حدود ۵.۲ میلیارد بار بوده است که نسبت به ژانویه ۲۰۲۳ کاهش محسوسی را نشان می‌دهد. این کاهش در حالی رخ داده که ترافیک سایت‌هایی مانند OpenAI و Google به طور چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال، ترافیک سایت OpenAI در ژانویه ۲۰۲۴ به بیش از ۱.۸ میلیارد بازدید رسید که نسبت به سال قبل رشد چشمگیری داشته است. این آمارها نشان می‌دهد که کاربران به تدریج به سمت استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای دریافت اطلاعات حرکت می‌کنند.
واکنش ویکی‌پدیا به کاهش بازدید
سازمان ویکی‌مدیا، که مدیریت ویکی‌پدیا را بر عهده دارد، نسبت به این روند ابراز نگرانی کرده است. لری سانگر، یکی از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا، معتقد است که مدل‌های هوش مصنوعی با استفاده از محتوای ویکی‌پدیا بدون پرداخت هزینه یا ذکر منبع، به نوعی از این دانشنامه سوءاستفاده می‌کنند. او می‌گوید: «اگر هوش مصنوعی پاسخ‌ها را مستقیماً از ویکی‌پدیا می‌گیرد، کاربران دیگر نیازی به مراجعه به سایت ما ندارند و این می‌تواند به مرور زمان به ضرر دانش آزاد باشد.»
درآمد ویکی‌پدیا و چالش‌های مالی
ویکی‌پدیا به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی، عمدتاً از طریق کمک‌های مردمی و خیریه‌ها تامین مالی می‌شود. طبق گزارش مالی سال ۲۰۲۳، درآمد بنیاد ویکی‌مدیا حدود ۱۶۲ میلیون دلار بوده است. اما با کاهش بازدید و کاهش توجه کاربران، نگرانی‌هایی درباره آینده مالی این سازمان مطرح شده است. اگر کاربران کمتر به ویکی‌پدیا مراجعه کنند، احتمال کاهش کمک‌های مالی نیز وجود دارد. این موضوع می‌تواند بر کیفیت و به‌روزرسانی محتوای سایت تاثیر منفی بگذارد.
نقش ویکی‌پدیا در آموزش هوش مصنوعی
جالب است بدانید که بسیاری از مدل‌های هوش مصنوعی، از جمله ChatGPT، برای آموزش خود از داده‌های ویکی‌پدیا استفاده کرده‌اند. این دانشنامه یکی از منابع اصلی برای تغذیه مدل‌های زبانی بزرگ بوده است. اما اکنون که این مدل‌ها به بلوغ رسیده‌اند و می‌توانند پاسخ‌های دقیق و سریعی ارائه دهند، خود ویکی‌پدیا با تهدید مواجه شده است. برخی کارشناسان معتقدند که اگر این روند ادامه پیدا کند، ممکن است کیفیت اطلاعات ارائه شده توسط هوش مصنوعی نیز کاهش یابد، چرا که بدون به‌روزرسانی ویکی‌پدیا، داده‌های جدیدی برای آموزش مدل‌ها وجود نخواهد داشت.
آینده ویکی‌پدیا و دانش آزاد
با گسترش هوش مصنوعی و افزایش استفاده از مدل‌های زبانی، آینده ویکی‌پدیا و سایر منابع دانش آزاد در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. برخی پیشنهاد می‌کنند که شرکت‌های فناوری باید برای استفاده از محتوای ویکی‌پدیا به این سازمان حق امتیاز پرداخت کنند. به عنوان مثال، OpenAI اخیراً قراردادی با Associated Press امضا کرده تا از محتوای خبری این سازمان به صورت قانونی استفاده کند. اگر چنین توافق‌هایی با ویکی‌پدیا نیز انجام شود، می‌تواند به تامین مالی این دانشنامه کمک کند.
اهمیت حفظ منابع دانش آزاد
در نهایت، باید به این نکته توجه داشت که منابعی مانند ویکی‌پدیا نقش مهمی در دسترسی آزاد به اطلاعات برای همه مردم جهان دارند. اگر این منابع به دلیل کاهش بازدید و مشکلات مالی تضعیف شوند، دسترسی به دانش آزاد برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به خطر می‌افتد. بنابراین، لازم است هم کاربران و هم شرکت‌های فناوری به اهمیت حمایت از این منابع توجه داشته باشند و راهکارهایی برای حفظ و تقویت آن‌ها بیابند.
جمع‌بندی
کاهش بازدید ویکی‌پدیا در سال‌های اخیر زنگ خطری برای آینده دانش آزاد است. با رشد سریع هوش مصنوعی و افزایش استفاده از مدل‌های زبانی، نقش ویکی‌پدیا به عنوان منبع اصلی اطلاعات در معرض تهدید قرار گرفته است. اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند دسترسی به اطلاعات را آسان‌تر کند، اما نباید فراموش کرد که بقای منابعی مانند ویکی‌پدیا برای حفظ کیفیت و صحت اطلاعات ضروری است. حمایت مالی و توجه به این منابع، تضمین‌کننده آینده دانش آزاد برای همگان خواهد بود.
