در سال ۲۰۱۸، آکون، خواننده مشهور آمریکایی-سنگالی، با هیاهوی زیادی اعلام کرد که قصد دارد یک شهر آینده‌نگر در کشور زادگاهش سنگال بسازد. شهری که با استفاده از فناوری‌های نوین و ارز دیجیتال اختصاصی خودش، آکوین (Akoin)، اداره شود. ایده‌ای که خیلی زود لقب «واکاندای واقعی» را از رسانه‌ها گرفت و امیدهای زیادی برای توسعه فناوری و اقتصاد در آفریقا ایجاد کرد.
اما حالا، بعد از چند سال وعده‌های پرزرق‌وبرق و پروژه‌هایی که فقط روی کاغذ ماندند، دولت سنگال رسماً اعلام کرده که این پروژه لغو شده است. زمین‌هایی که برای این شهر در نظر گرفته شده بود، به دولت بازگردانده شده‌اند و دیگر خبری از ساخت «ایکان سیتی» (Akon City) نیست.
در ادامه به بررسی چرایی شکست این پروژه، دلایل آن، تاثیرات اقتصادی، و آنچه از آن باقی مانده می‌پردازیم.
آکون سیتی؛ از وعده تا واقعیت
آغاز پرشور یک رویا
وقتی آکون، خواننده، تهیه‌کننده و فعال اجتماعی مشهور، در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که قصد دارد شهری الهام‌گرفته از «واکاندا» — شهر خیالی و پیشرفته فیلم بلک‌پنتر — را در سنگال بنا کند، بسیاری آن را نه فقط یک پروژه معماری، بلکه نمادی از اعتمادبه‌نفس نوظهور قاره آفریقا دانستند. این اعلامیه با هیجان زیادی از سوی رسانه‌ها، فعالان حوزه فناوری، و حتی شهروندان سنگال روبرو شد. آکون تأکید کرده بود که هدفش، ایجاد الگویی برای آینده‌ی قاره سیاه است؛ شهری که بتواند با تکیه بر انرژی‌های پاک، ارزهای دیجیتال و معماری هوشمند، چهره‌ای نوین از آفریقا ارائه دهد.
موقعیت مکانی این شهر نیز به دقت انتخاب شده بود: منطقه‌ای ساحلی به نام مبودین (Mbodiene) در حدود ۸۰ کیلومتری داکار، پایتخت سنگال. این منطقه از لحاظ جغرافیایی دارای چشم‌اندازهای زیبا، دسترسی به آب‌های آزاد و پتانسیل توسعه گردشگری بود. طبق نقشه‌های منتشرشده، شهر جدید قرار بود شامل زیرساخت‌هایی مدرن همچون بیمارستان مجهز، دانشگاه بین‌المللی، هتل‌های لوکس با استانداردهای جهانی، مراکز خرید هوشمند، و یک بندر تفریحی برای کشتی‌های تفریحی و ورزش‌های آبی باشد. اینها فقط بخشی از چشم‌انداز گسترده‌ای بود که آکون و تیمش برای «ایکان سیتی» در نظر گرفته بودند.
اما چیزی که این پروژه را از سایر پروژه‌های توسعه شهری متمایز می‌کرد، نه فقط معماری آینده‌نگر آن، بلکه ساختار اقتصادی خاصش بود. این شهر قرار بود کاملاً با استفاده از ارز دیجیتال اختصاصی آکون، یعنی آکوین (Akoin)، کار کند. به‌عبارتی، ساکنان این شهر دیگر نیازی به پول نقد نداشتند و می‌توانستند تمامی فعالیت‌های مالی‌شان را — از پرداخت قبض و خرید روزمره تا ثبت‌نام در دانشگاه — از طریق بلاکچین انجام دهند. این ایده، در زمان خود، کاملاً نوآورانه و جسورانه بود و به همین دلیل، به سرعت توجه جهانی را به خود جلب کرد.
ارز دیجیتال آکوین در قلب پروژه
یکی از مهم‌ترین و نوآورانه‌ترین بخش‌های پروژه شهر آکون، معرفی ارز دیجیتال اختصاصی به نام «آکوین» (Akoin) بود. این ارز دیجیتال که بر بستر بلاکچین توسعه یافته بود، قرار بود قلب اقتصادی این شهر باشد و به عنوان جایگزینی کامل برای پول نقد در تمامی تراکنش‌های روزمره عمل کند. یعنی ساکنان و کسب‌وکارهای شهر آکون به جای استفاده از پول سنتی، می‌توانستند از آکوین برای خرید انواع کالا و خدمات استفاده کنند.
این شامل پرداخت‌های روزمره مثل خرید مواد غذایی از سوپرمارکت‌ها، پرداخت هزینه خدمات درمانی در بیمارستان‌ها، شهریه دانشگاه‌ها، کرایه مسکن، و حتی هزینه استفاده از امکانات تفریحی و حمل‌ونقل می‌شد. ایده اصلی این بود که با حذف پول نقد و استفاده گسترده از ارز دیجیتال، سیستم مالی شهر شفاف‌تر، امن‌تر و سریع‌تر شود و مردم به راحتی بتوانند در یک اکوسیستم مالی پیشرفته فعالیت کنند.
علاوه بر این، آکوین قرار بود ابزار جذب سرمایه برای پروژه و توسعه‌دهندگان آن نیز باشد؛ بدین صورت که سرمایه‌گذاران بتوانند از طریق خرید و نگهداری این توکن در موفقیت اقتصادی شهر سهیم شوند. این مدل اقتصادی، در آن زمان از جنبه‌های نوآوری در استفاده از فناوری بلاکچین محسوب می‌شد و به بسیاری از علاقه‌مندان و متخصصان فناوری الهام بخشید.
پیشرفت‌های واقعی؛ فقط روی کاغذ
در سال ۲۰۲۰، دولت سنگال ۱۳۶ هکتار زمین به این پروژه اختصاص داد. اما از همان ابتدا، مشکلات زیادی شروع شد. سرمایه‌گذاری‌هایی که وعده داده شده بود محقق نشد و به‌جز چند مورد محدود، مثل ساخت یک مرکز جوانان، یک زمین بسکتبال و یک ساختمان کوچک برای پذیرش، چیزی روی زمین دیده نشد.
در واقع، هیچ‌کدام از بخش‌های وعده داده‌شده مثل هتل، دانشگاه، بیمارستان یا سیستم حمل‌ونقل هوشمند ساخته نشدند. این تأخیرها، بی‌اعتمادی مردم محلی و سرمایه‌گذاران را در پی داشت. حتی بعضی از خریداران اولیه توکن آکوین خواستار پس گرفتن پول خود شدند.
پایان رسمی: دولت سنگال پروژه را لغو کرد
در نهایت، پس از سال‌ها تأخیر و وعده‌های ناتمام، در سال ۲۰۲۴ سازمان توسعه گردشگری سنگال، معروف به SAPCO، آخرین فرصت را به پروژه شهر آکون داد تا فعالیت‌های خود را جدی‌تر و با سرعت بیشتری دنبال کند. این اولتیماتوم نشان‌دهنده نگرانی‌ها و بی‌اعتمادی روزافزون دولت نسبت به روند پیشرفت پروژه بود؛ چرا که مدت‌ها بود خبری از ساخت و سازهای چشمگیر و تحقق وعده‌های بزرگ نبود.
با این حال، علی‌رغم این هشدارها، تغییری اساسی در روند کار رخ نداد و پروژه همچنان در وضعیت بلاتکلیفی باقی ماند. این وضعیت موجب شد تا دولت سنگال به این نتیجه برسد که ادامه حمایت از این پروژه دیگر معنایی ندارد و تصمیم به توقف رسمی آن بگیرد. این تصمیم، ضربه‌ای بزرگ به رویاهای آکون و تیمش بود که سال‌ها رویای ساخت شهری پیشرفته و مبتنی بر ارز دیجیتال را در سر داشتند.
مدیر کل سازمان توسعه گردشگری سنگال، آقای سریگن ممدو امبوپ، به صورت رسمی اعلام کرد:
«پروژه شهر آکون دیگر وجود ندارد.»
این اعلامیه به معنای پایان رسمی یکی از بلندپروازانه‌ترین طرح‌های توسعه شهری در آفریقا بود و توجه رسانه‌ها و فعالان اقتصادی را به خود جلب کرد. پس از این تصمیم، بیشتر زمینهای اختصاص یافته به پروژه، مجدداً به کنترل دولت بازگشت و تنها بخشی از آن، حدود هشت هکتار، همچنان در اختیار آکون باقی ماند تا شاید در قالب یک طرح اصلاح‌شده و کوچک‌تر ادامه پیدا کند.
این نقطه پایان، نه فقط نمادی از شکست یک پروژه بلکه بازتابی از چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجرایی در کشورهای در حال توسعه است که به رغم ایده‌های نوآورانه، اجرای آنها با دشواری‌های فراوانی همراه است.
«پروژه شهر آکون دیگر وجود ندارد.»
اکنون بیشتر زمین‌هایی که به پروژه داده شده بود، بازپس گرفته شده‌اند و تنها ۸ هکتار آن در اختیار آکون باقی مانده تا شاید در آینده برای پروژه‌ای کوچک‌تر استفاده شود.
طرح جدید سنگال: گردشگری به جای کریپتو
دولت سنگال اکنون با نگاه واقع‌بینانه‌تر و بودجه‌ای محدودتر، برنامه‌ای تازه برای منطقه مبودین در دست اجرا دارد. به جای آن شهر رویایی ۶ میلیارد دلاری که قرار بود نمادی از فناوری‌های نوین و ارز دیجیتال باشد، این بار طرحی با بودجه حدود ۱.۲ میلیارد دلار طراحی شده که تمرکز اصلی‌اش توسعه گردشگری و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی است.
هدف این برنامه جدید، تبدیل مبودین به یک قطب گردشگری مدرن و پایدار است. در این طرح، ساخت هتل‌های متنوع با امکانات لوکس و میان‌رده، آپارتمان‌هایی مناسب برای سکونت موقت یا دائمی گردشگران و سرمایه‌گذاران، رستوران‌ها و کافه‌های مدرن، و فضاهای تفریحی مانند پارک‌ها و مسیرهای پیاده‌روی پیش‌بینی شده است. همچنین، این توسعه با حفظ اکوسیستم طبیعی منطقه انجام می‌شود و تفرجگاه‌ها و امکانات تفریحی به تالاب‌های اطراف متصل خواهند بود تا جذابیت‌های بکر طبیعی حفظ شود و گردشگران بتوانند از مناظر زیبا و فعالیت‌های آبی بهره‌مند شوند.
این طرح به شدت به مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی وابسته است و دولت سنگال امیدوار است که با جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، ضمن ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی برای منطقه، به توسعه پایدار گردشگری کمک کند. برآوردها نشان می‌دهد که در فاز اول این پروژه، حدود ۱۵ هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد شد که می‌تواند تحول اقتصادی مهمی برای منطقه به همراه داشته باشد.
این تغییر رویکرد از شهری فناوری‌محور به قطب گردشگری نشان‌دهنده تطبیق سیاست‌های توسعه‌ای با واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی کشور است و می‌تواند الگویی برای سایر پروژه‌های توسعه‌ای در کشورهای در حال توسعه باشد.
بر خلاف پروژه‌ی آکون که منابع مالی‌اش تأمین نشد، طرح جدید قرار است با کمک سرمایه‌گذاران خصوصی اجرا شود. دولت پیش‌بینی کرده که فاز اول این طرح می‌تواند حدود ۱۵ هزار فرصت شغلی ایجاد کند؛ عددی قابل‌توجه برای اقتصاد محلی.
چرا پروژه آکون شکست خورد؟
۱. ناتوانی در جذب سرمایه
با وجود تبلیغات گسترده و هیجان‌انگیزی که پیرامون پروژه شهر آکون به وجود آمد، واقعیت‌های پشت پرده کاملاً متفاوت بود. آکون و تیم توسعه‌دهنده‌اش در جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان با چالش‌های جدی مواجه شدند. اگرچه در رسانه‌ها بارها اعلام شد که سرمایه‌گذاران بین‌المللی بزرگی علاقه‌مند به همکاری و سرمایه‌گذاری در این پروژه هستند، اما این وعده‌ها هیچگاه به صورت عملی تحقق نیافتند.
در عمل، منابع مالی لازم برای شروع ساخت و توسعه زیرساخت‌های پیشرفته شهر تأمین نشد و این امر باعث توقف مکرر پروژه و به وجود آمدن شک و تردید در میان حامیان و مردم محلی شد. بسیاری از سرمایه‌گذاران اولیه و علاقه‌مندان به پروژه، با گذشت زمان از این وضعیت ناامید شدند و خواستار بازپرداخت سرمایه خود شدند.
این کمبود منابع مالی، در کنار چالش‌های مدیریتی و بوروکراسی پیچیده، باعث شد پروژه هیچگاه به مرحله عملیاتی و ساخت و ساز جدی وارد نشود. این شکست در جذب سرمایه، یکی از عوامل کلیدی در ناکامی پروژه بزرگ و بلندپروازانه آکون بود.
۲. بحران بدهی در سنگال
در همان بازه زمانی که پروژه آکون در انتظار سرمایه‌گذاری و پیشرفت بود، دولت جدید سنگال با بحرانی بزرگ مالی مواجه شد. با انجام یک حسابرسی دقیق و جامع، مشخص شد که دولت قبلی بدهی‌های پنهان و ناگفته‌ای به مبلغ نزدیک به ۷ میلیارد دلار بر جای گذاشته است. این بدهی‌های بزرگ که پیش‌تر مخفی مانده بودند، فشار سنگینی بر منابع مالی و بودجه کشور وارد کردند و باعث بروز نگرانی‌های عمیق اقتصادی شدند.
این بحران بدهی نه تنها توانایی دولت جدید را برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای کاهش داد، بلکه موجب شد بسیاری از کمک‌های مالی و وام‌های خارجی، از جمله تسهیلات صندوق بین‌المللی پول، به حالت تعلیق درآمده یا کاملاً قطع شوند. در نتیجه، اولویت‌های مالی کشور به سمت مدیریت بحران بدهی، ثبات اقتصادی و بازسازی مالی سوق پیدا کرد و پروژه‌هایی مانند شهر آکون که نیازمند سرمایه‌گذاری هنگفت بودند، عملاً از دستور کار خارج شدند.
این وضعیت مالی پیچیده، یک مانع جدی برای تحقق وعده‌های بلندپروازانه آکون و تیمش به شمار می‌رفت و به‌طور مستقیم بر روند اجرایی پروژه تاثیر گذاشت. بدین ترتیب، بحران بدهی‌های دولتی به یکی از دلایل اصلی توقف پروژه تبدیل شد.
۳. نبود برنامه عملیاتی و مدیریت ضعیف
از همان مراحل اولیه معرفی پروژه شهر آکون، بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران حوزه توسعه شهری و فناوری‌های نوین نسبت به ابهامات و نقص‌های جدی در جزئیات طرح هشدار دادند. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها این بود که مشخص نبود کدام نهاد یا سازمان به‌طور رسمی مسئولیت مدیریت و اجرای پروژه را بر عهده دارد. نبود شفافیت در این زمینه، باعث سردرگمی سرمایه‌گذاران و افکار عمومی شد.
همچنین، برنامه‌های اجرایی پروژه به شکل واضح و دقیق ارائه نشده بود؛ یعنی نمی‌شد فهمید که چه مراحلی قرار است طی شود، جدول زمانی دقیقی برای ساخت و توسعه در دسترس نبود و روند تأمین منابع مالی و مدیریت بودجه به‌صورت شفاف تشریح نشده بود. این عدم شفافیت در تخصیص و استفاده از منابع مالی، شک و تردیدهای فراوانی را در میان سرمایه‌گذاران ایجاد کرد.
در نتیجه، سرمایه‌گذارانی که با امید به سوددهی و مشارکت در یک پروژه نوآورانه وارد شده بودند، کم‌کم اعتماد خود را از دست دادند و برخی حتی اقدام به پس گرفتن سرمایه‌های اولیه خود کردند. این بی‌اعتمادی گسترده، یکی از عوامل مهمی بود که مانع از پیشرفت و توسعه پروژه شد و نقش کلیدی در شکست آن ایفا کرد.
۴. وعده‌های بیش از حد
وعده‌هایی که در معرفی پروژه شهر آکون داده شده بود، فراتر از حد تصور و تا حدی رویایی به نظر می‌رسیدند. این وعده‌ها شامل ساخت شهری بود که به طور کامل بدون پول نقد اداره می‌شد؛ جایی که همه تراکنش‌ها با استفاده از ارز دیجیتال اختصاصی آکوین انجام می‌گرفت و فناوری‌های پیشرفته در تمامی جنبه‌های زندگی روزمره جریان داشت. این ایده، هرچند نوآورانه و جذاب بود، اما اجرای آن در یک منطقه روستایی و کمتر توسعه‌یافته با چالش‌های فراوانی مواجه بود.
همچنین، وعده‌هایی درباره ایجاد مراکز علمی و پژوهشی پیشرفته، دانشگاه‌های بین‌المللی، مراکز تجاری بزرگ و مجتمع‌های فناوری داده شده بود که همه اینها قرار بود به توسعه اقتصادی و علمی آفریقا کمک کنند. اما چنین چشم‌اندازهایی برای منطقه‌ای با زیرساخت‌های محدود و فاصله زیاد از مراکز اقتصادی اصلی، بسیار بلندپروازانه و غیرواقعی به نظر می‌رسید.
این عدم تناسب میان وعده‌ها و واقعیت‌های موجود، باعث شد که بسیاری از مردم محلی و ناظران پروژه نسبت به عملی بودن این ادعاها شک کنند و آن را بیش از حد آرمانی بدانند. در نهایت، همین شک و تردیدها بخشی از دلایلی بودند که پروژه نتوانست حمایت و سرمایه‌گذاری لازم را جلب کند و به مرحله اجرا برسد.
اعتماد از دست‌رفته به پروژه‌های کریپتویی
پروژه آکون سیتی در ابتدا به عنوان نمادی روشن و امیدبخش برای استفاده از فناوری‌های نوین، به ویژه ارزهای دیجیتال، در کشورهای در حال توسعه مطرح شد. این پروژه نشان می‌داد که حتی در مناطقی که زیرساخت‌های سنتی مالی و اقتصادی ضعیفی دارند، می‌توان با نوآوری‌های دیجیتال تحول ایجاد کرد و مسیر جدیدی برای رشد و پیشرفت اقتصادی گشود. بسیاری از فعالان حوزه فناوری و توسعه پایدار، به این طرح به عنوان الگویی امیدوارکننده نگاه می‌کردند.
با این حال، شکست پروژه آکون سیتی می‌تواند تاثیرات منفی عمیقی بر نگرش عمومی و سرمایه‌گذاران نسبت به پروژه‌های مشابه داشته باشد. این موضوع ممکن است باعث شود مردم و نهادها نسبت به پتانسیل فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال در توسعه اقتصادی شک و تردید بیشتری پیدا کنند، به ویژه در کشورهایی که هنوز با چالش‌های اقتصادی و کمبود زیرساخت‌های اساسی مواجه هستند.
بدبینی ناشی از این شکست ممکن است سرمایه‌گذاری‌ها را کاهش دهد و روند پذیرش فناوری‌های نوین را کند کند، که در نهایت می‌تواند مانعی برای پیشرفت‌های فناوری و اقتصادی در این مناطق شود. بنابراین، شکست پروژه آکون سیتی نه تنها یک عقب‌گرد برای خود پروژه است، بلکه درس مهمی برای سایر تلاش‌های مشابه در سراسر جهان محسوب می‌شود.
فرصت‌های از دست‌رفته برای اقتصاد محلی
اگر پروژه آکون سیتی به درستی و مطابق وعده‌ها اجرا می‌شد، می‌توانست فرصت‌های شغلی فراوانی را برای هزاران نفر در منطقه مبودین و اطراف آن فراهم کند. ساخت زیرساخت‌های مدرن مانند هتل‌ها، مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و مراکز تفریحی، نیازمند نیروی کار در بخش‌های مختلف بود که به صورت مستقیم و غیرمستقیم به ایجاد اشتغال کمک می‌کرد. این امر می‌توانست زمینهای برای رشد اقتصادی پایدار و بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی باشد.
اما با توقف و شکست پروژه، این فرصت‌های طلایی از دست رفت و نه تنها اشتغالی ایجاد نشد، بلکه بسیاری از اهالی منطقه که به وعده‌ها امید بسته بودند، اکنون احساس ناامیدی و فریب‌خوردگی می‌کنند. آنها می‌بینند که وعده‌های بزرگ فقط در حد حرف باقی ماند و تغییر ملموسی در زندگی‌شان به وجود نیامده است. این احساس ناامیدی می‌تواند تاثیر منفی بر روحیه جامعه محلی داشته باشد و اعتماد عمومی به طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای آینده را تضعیف کند.
به این ترتیب، شکست پروژه آکون سیتی، علاوه بر خسارت اقتصادی، آسیب‌های اجتماعی و روانی نیز بر جای گذاشت که برای جبران آن نیاز به تلاش‌های جدی و برنامه‌ریزی‌های دقیق است.
آکون چه می‌گوید؟
آکون هنوز درباره این شکست اظهار نظری رسمی نکرده، اما منابع خبری می‌گویند او هنوز قصد دارد پروژه‌ای کوچک‌تر در همان منطقه راه‌اندازی کند. برخی طرفدارانش معتقدند نیت او خیر بوده اما گرفتار مشکلات اجرایی و مالی شده؛ برخی دیگر اما او را متهم می‌کنند که با سوءاستفاده از شهرتش، سرمایه‌گذاران را گمراه کرده است.
پروژه آکون سیتی؛ یک درس بزرگ
شاید بزرگ‌ترین درسی که از این پروژه می‌توان گرفت، این باشد که برای موفقیت در پروژه‌های بزرگ، فقط ایده کافی نیست. بدون برنامه‌ریزی دقیق، مدیریت شفاف، منابع مالی کافی و اجرای مرحله‌به‌مرحله، حتی جذاب‌ترین پروژه‌ها هم شکست می‌خورند.
اگرچه پروژه شهر آکون به پایان رسیده، اما صحبت‌ها درباره آن ادامه دارد. برخی هنوز امیدوارند که با تغییر شرایط، پروژه‌ای شبیه آن روزی در سنگال یا سایر کشورهای آفریقایی اجرایی شود. اما تا آن زمان، «واکاندای واقعی» فقط یک رویا باقی می‌ماند.
